Bursalı Ethem Dede Türbesi: Kadınlar neden mezarının başında göbek atıyor?

Tüm dinlerde olduğu gibi İslamiyet’in hakim olduğu Anadolu topraklarında da bolca türbe bulunuyor. Bizzat devletler tarafından şaşaalı olarak inşa edilen türbeler olduğu gibi halkın gönlünde yer eden gariplerin mezarları da zamanla türbeye dönüşmüştür. Bu manada, “Evliyalar şehri” olarak anılan Bursa’nın her yanında türbelerin olduğunu söylemek yanlış olmaz.

İslamiyet, putperestlerin yaptığı gibi ölülerden medet ummayı ve ölülere tapınmayı yasaklamıştır ancak merhuma saygı göstermek ve dua etmeye gelenleri olumsuz hava şartlarından korumak gibi sebeplerle yapılan türbeler zamanla insanların dilek kapısına dönüşmüştür. Özellikle televizyonlarda çıkan haberlerden gördüğümüz kadarıyla insanlar evlilik, çocuk, sınav, sağlık ve kariyer gibi konular için türbeleri mesken tutuyor.

1925 yılında çıkartılan “Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Kapatılmasına ve Türbedarlıklarla Birtakım Unvanların Yasaklanmasına ve Kaldırılmasına İlişkin Yasa” bile insanımızın türbelere olan ilgisini kesememiştir.

Bugünkü yazımın konusu, halk arasında ‘Göbek Attıran Ethem Dede, Göbek Atan Ethem Dede’ gibi isimlerle anılan Ethem Dede olacak.

GÖBEKÇİ İZZET BABA'DAN GÖBEK ATTIRAN ETHEM DEDE'YE...

Ethem Dede’nin türbesine Gökdere Metro İstasyonu’ndan indikten sonra kısa bir yürüyüşle ulaşılabiliyor. Cadde ile apartmanların arasında yüksekçe bir noktada sıkışıp kalmış olan türbe, kubbeyi andıran demir bir kafes ile korumaya alınmış. Yıldırım Belediyesi tarafından Ethem Dede hakkında anlatılan rivayetlerin olduğu bir tabela asılmış.

Yıldırım Belediyesi tarafından mezarın başına asılan tabelada şu ifadeler yer alıyor:

“Asıl adı Göbekçi İzzet Baba olup, halk arasında Göbek Attıran Dede olarak bilinir. Yaşadığı tarih ise kesin olarak bilinmemektedir. Eskiden o civarda Gökdere boyunda değirmenler varmış. Bu değirmenler Gökdere boğazından gelen su ile çalışırmış. Civardan değirmene hayvan yükü ile tahıllar getirilip öğütüp yine hayvanlara yükleyip giderlermiş. Hayvanlara yükleme yaparken, bazılarının göbeği kaçar o anda kıvranıp dururlarmış. İşte o zaman kaçan göbekleri yerine getiren, Göbekçi İzzet Baba'ymış ve verilen bahşişlerle geçimini sağlarmış. Bazen de evinde otura otura dalak bağlayan kadın - erkek kim olursa olsun doğru ona gelirmiş. O da çatal bir değnek yaparak o dalağın üzerine koyar sıkıca bağladıktan sonra "Şimdi 5-10 defa hopla bol bol göbek at ki dalak çabuk erisin." dermiş. Aynı şeyi yapan kimsenin dalakları erir gidermiş. Bu sebepten dolayı Göbekçi İzzet Baba'ya Göbek Attıran Dede lakabı verilmiş. Zamanla bu bir adak haline gelmiş ve "Şu işim olursa göbek attıran dedeye on göbek atacağım" denmiş. Tesadüfen olunca da gelip göbek atarlarmış. Tüm bunlar rivayetten günümüze gelen anlatımlar olup adaklık olarak gösterilmesinin hiçbir doğruluğu yoktur.”

“AL SANA GÖBEK VER BANA BEBEK”

Belediyenin tabelasında yazanın dışında özellikle çocuğu olmayan kadınlar türbeyi ziyaret ediyor. Amaç kabirde yatan merhumu aracı kılarak Allah’tan kendilerini evlat sahibi yapmasını istemek. Kabrin başına gelen kadınların bazıları “Al sana bir göbek ver bana bir bebek" diyerek göbek atıyor bazıları ise göbek atma sözü vererek çocuk sahibi olmayı umut ediyor. Gündüz utanıldığı için bu göbekler genellikle gecenin en karanlık ve ıssız vakitlerinde atılıyor.

KAYIP EŞYA DUASI

Çocuk isteyenlerin dışında eşyasını kaybedip bir türlü bulamayanlar da Ethem Dede’den medet umuyor. Rivayete göre; eşyasını kaybedenler bir kapının arkasına geçip “Ethem Dede, gömleği keten dede, eğer aradığımı bulursam, otuz göbek atam dede.” dedikten kapıdan geçip aradığını buluyor. Ancak söz verilen göbek atılmazsa bu eşya tekrar kayboluyor. Başka bir rivayete göre tekerleme yerine bu ritüel için özel bir dua bile var.

İLGİNÇ GOOGLE ARAMALARI

Rivayetlere inanan çok sayıda vatandaş, Web arama motoru Google üzerinden ilginç araştırmalarda bulunmuş.

En çok yanıt aranan sorular arasında, “Ethem Dede duası nasıl yapılır?, Ethem Dede nasıl çağırılır?, Ethem Dede ritüeli nedir?, Ethem Dede duası günah mı?” gibi sualler yer alıyor.

Google Trends verilerine göre neredeyse Türkiye’nin dört bir yanından her gün onlarca kişi Ethem Dede ilgili araştırma yapmış. Son verilere göre en çok arama yapan il Gümüşhane olurken Bursa 3. sırada yer alıyor.