Bağımsız Yaşam Hakkı

Oldukça geniş bir kitleyi ilgilendiren problemlerin uzun yıllardır hala çözüm bekliyor olması düşündürücü. Siyasi partilerin zaman zaman engelliler ve engellilik konusunda çalışmalar yaptığını biliyor ve önemsiyoruz. Çalışmaların değerli olmasının yanında, kanun çıkarıcıların ve uygulayıcıların istenilen seviyede, tatminkâr, hak temelli, fırsat eşitliği sunan anlayışı bir türlü yansıtamamaları öne çıkıyor.

Cumhuriyet Halk Partisi de bu bağlamda, engelliler ile ilgili geçtiğimiz günlerde önemli bir çalıştaya imza attı. ‘Bağımsız Yaşam Hakkı’ mottosuyla İzmir’in ev sahipliğinde yapılan çalıştayda; Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Aylin Nazlıaka sonuç bildirgesini açıkladı.

Engelli bireyler ve yakınlarının sayısal ve işlevsel olarak önemine vurgu yapan Aylin Nazlıaka, şunları söyledi:

“Her ne kadar Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı kanalıyla güncel verilere ulaşmasak da sivil toplum kuruluşlarının bize ilettiği verilere göre ülkemizde en az 10 milyon engelli vatandaşımız var. Ailelerini de kattığımızda engellilikten doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenen 40 milyon yurttaşımızdan bahsediyoruz. Bu kadar büyük bir kitleyi ilgilendiren sorunlar yıllardır çözüm bekliyor. Sadece kâğıt üzerinde kalan birtakım yasal düzenlemeler yapılıyor ya da yapılmıyor. Verilen haklar geri alınıyor. Bizler CHP olarak engelli yurttaşlarımızın eşit haklara ulaşması için mücadele etmekte kararlıyız.”

Çeşitli gruplar halinde 15 masada ele alınan konular sonunda gelelim çalıştayın çıktılarına… Engelliliğin önlenmesi ve risk faktörlerinin azaltılması, akraba evliliği, trafik kazaları, iş kazaları, tedaviye erişim sorunları gibi etkenler mercek altına alındı. Çözüm olarak ise kalıtsal hastalıklar için önleyici tedbirler önerildi. Bu bildirgeye göre; ulusal sağlık, sosyal ve eğitim politikaları oluşturulmalı. Çevre kazalarını önleyecek düzenlemeler, aktif yaşlanma sürecinde fiziksel aktivitelere teşvik, akraba evliliğine karşı farkındalık, genetik hastalıklar için yasal önlemler alınmalı.

Engelli bireyler için sağlık hizmetlerine ulaşım konusu da önemli. Engelli bireylerin sağlık hizmetine erişimde yaşadığı zorluklar ve fiziksel altyapı eksikliklerine yönelik çözüm olarak sağlık kuruluşlarında erişilebilirlik, engelsiz sağlık iletişim merkezlerinin bilinirliği arttırılmalı denildi. Yine nadir hastalıklar için acil eylem planları yapılmalı, akıllı protez tedavi yöntemlerine destek sağlanmalı denildi.

Eğitimde erişim stratejileri sorunu için de engelli bireylerin eğitime erişiminin sınırlı olduğu net olarak ifade edildi. Çözümler ise şöyle sıralandı: Eğitim programları, engellere göre güncellenmeli ve dijital erişilebilirlik standartları geliştirilmeli. Otizmli bireyler için sınıf düzenlemeleri yapılmalı. Yapay zekâ destekli bilimsel öğrenme uygulamaları geliştirilmeli.

Erişilebilir kentler, fiziksel ve sosyal engellerin kaldırılması. Çözüm; herkes için kapsayıcı alanlar sağlanmalı. Engelliler için afet planları oluşturulmalı.

İklim değişikliği ve afetler engelli bireyler için özel riskler taşımaktadır. Çözüm; engelli bireylerin gereksinimlerine göre afet ve iklim değişikliği uyarı süreçleri oluşturtulmalı. Akıllı kentler stratejisi, engelli bireyleri kazalara ve afetlere karşı koruyacak şekilde planlanmalı. Engellilik ve toplumsal algılara da değinildi. Bu konuda toplumsal engellilik algısı olumsuz. Bu durum, ayrımcılık ile dışlanmayı desteklemektedir. Çözüm; Ayrımcılıkla mücadele yasası, farkındalık projeleri ve kamu spotları ile engelliliğe dair bilinç artırılmalı. MEB müfredatına ayrımcılıkla mücadele eğitimi dâhil edilmeli. Engelli bireylerin kültürel ve sosyal yaşama katılmasına yönelik çözüm de Kültür ve sanat alanında erişilebilirlik, görevli personel eğitimi. profesyonel yardımcıların görevlendirilmesi olarak dile getirildi. Engellilikle rehabilitasyon ve psikososyal destek hizmetlerinde de çözüm olarak ‘Rehabilitasyon hizmetlerinin kapsamı genişletilmeli, psikososyal destek merkezleri yaygınlaştırılmalıdır.’ denildi. Yerel yönetimlerde engelli dostu hizmet modellerine yönelik çözüm yolu olarak yerel yönetimlerde hak temelli bakış açısı merkezde olmalı, zihinsel engellilere özel hizmet modelleri geliştirilmeli önerisinde bulunuldu. Engelli bireyler için hukuki destek de talep ediliyor. Çözüm olarak ise engelli haklarına ilişkin yasal düzenlemeler, adalete erişimin, engellilere bakım emeği veren kişilere sosyal güvenlik ve emeklilik hakkı sağlanmalı.

Engelli kadınlar ve kırılgan gruplar için özel politikalarda da çözüm; bu alandaki STK’lar desteklenmeli, sığınma evlerinin koşulları iyileştirilmeli. Boşanmış engelli kadınlara istihdamla öncelik sağlanmalı. Çocuk ve gençler için erken müdahale ve önleyici sağlık hizmetlerine çözüm yolu olarak da erken müdahale programları etkinleştirilmeli, engelli çocuklar için özel eğitim ortamları, işaret dili ve Braille alfabesinin yaygınlaştırılması gündeme alındı. Engelli bireyler için yaşlılık ve çoklu yetersizliklere ilişkin entegre hizmetlerde de çözüm; yaşlı engelli bakım haritaları oluşturulmalı ve evde bakım hizmetleri yaygınlaştırılmalı. Akıllı şehir projeleri yaşlı engelliler için uygulanmalı. Engelli bireylerin işgücüne katılımı ve istihdam politikaları için de çözüm; engelli bireylerin istihdamına yönelik çalışmalar artırılmalı, engelli kooperatifleri kurulmalı, uygun işlerde istidam edilmeli.

Yani ‘mış’ gibi yapılmamalı! Kadroya alınıyorlarsa yetkinliklerine göre çalıştırılmalı.

Yapay zeka, dijital dönüşüm ve teknolojik çözümlerde de çözüm yolu olarak engelli bireyler için dijital okur-yazarlık eğitimleri verilmeli. Teknolojik cihazlar engellilere özel olarak tasarlanmalı ve devlet destekleri artırılmalı.

Çalıştayın ülkemize hayırlı olmasını diliyorum. Önümüzdeki günlerde CHP, engelliler ile ilgili bu veriler ışığında parti politikasını da açıklayacak. Biz de yakın takipçisi olacağız.