Güneş çarpması açısından en savunmasız olanlar bebekler!

Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak,, güneş çarpmasının belirtileri, risk grupları, korunma yöntemleri ve ilk yardım adımları hakkında önemli bilgiler paylaştı.

Güneş çarpmasının belirtileri nelerdir?

Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, insan vücudunun, dış ortamın ısısından bağımsız olarak vücut sıcaklığını belli bir derecede tutmaya çalıştığını belirterek, “Güneş çarpmasında temel sorun, bu yeteneğin güneşin direkt veya dolaylı ışınları ve yüksek ortam sıcaklığı nedeniyle kaybedilmesidir. Güneş çarpmasının başlıca belirtileri arasında, ısı düzenleme yeteneğinin bozulmasının beyin başta olmak üzere merkezi sinir sistemi organlarında yaptığı hasara bağlı olarak oluşan baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, konuşma bozukluğu ve nöbetler yer alır. Ayrıca kalp atış hızında artış veya çarpıntı, kas krampları ve bayılma gibi belirtiler de görülebilir.” dedi.

Güneş çarpması geçiren bir kişide hangi fiziksel değişiklikler gözlemleniyor?

Güneş çarpmasının, hafif belirtilerden ciddi semptomlara kadar geniş bir spektrumda kendini gösterdiğini ifade eden Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, “Hastalığın şiddeti, vücudun maruz kaldığı sıcaklık miktarına ve süresine bağlı olarak değişiyor. Hafif vakalarda genellikle bulantı, kusma, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi semptomlar görülüyor. Bu belirtiler, her zaman fizik muayene veya kan tahlilleriyle belirgin olmayabilir. Kişi, kendini yorgun ve halsiz hissedebilir, terleme devam eder ve cilt nemli kalabilir.” diye konuştu.

Vücut sıcaklığının 40 derecenin üzerine çıkması acil müdahale gerektiriyor

Güneş çarpmasının daha ileri vakalarında belirtilerin daha ciddi hale geldiğini kaydeden Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, “Vücut sıcaklığı hızla 40 derecenin üzerine çıkar, bu durum acil müdahale gerektirir. Kişinin cildi genellikle kuru, sıcak ve kırmızı olur çünkü terleme mekanizması bozulur. Merkezi sinir sistemi etkilenir; bu da bilinç bulanıklığı, ajitasyon, koordinasyon kaybı, konuşma güçlüğü, kasılmalar ve bilinç kaybı gibi belirtilere yol açar. Ayrıca, hızlı ve zayıf nabız, hızlı solunum, düşük tansiyon gibi kardiyovasküler değişiklikler de gözlemlenebilir. Bu fiziksel değişiklikler, güneş çarpmasının şiddetini ve acil tıbbi müdahale gerektiğini gösterir.” diye anlattı.

Bebekler büyük risk altında

Güneş çarpması açısından en riskli gruplar arasında bebekler, yaşlılar ve bazı sağlık sorunları olan bireylerin bulunduğunu da dile getiren Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, şöyle devam etti:

“Özellikle ilk 6 ayındaki bebeklerde termoregülasyon yani vücut sıcaklığını dengeleme yeteneği tam gelişmediğinden bu grup büyük risk altındadır. Yaşlılar da vücutlarının sıvı dengesini koruma yetenekleri azaldığı için yüksek risk taşırlar.

Kalp hastalıkları nedeniyle ilaç kullanan kişiler de güneş çarpmasına karşı daha hassastır çünkü bu ilaçlar vücudun sıcaklık düzenleme kapasitesini etkileyebilir. Böbrek yetmezliği olan veya böbrek değerleri normalin üstünde olduğu için takip altında olan hastalar da sıvı kaybı nedeniyle böbrek fonksiyonlarında bozulma riski taşır ve bu durum diyaliz tedavisine ihtiyaç duyulmasına yol açabilir. Ayrıca, susama mekanizmasında bozukluk olan, Alzheimer gibi hastalıkları nedeniyle sıvı ihtiyacını karşılamakta zorlanan kişiler de güneş çarpması riski altındadır. Bu gruplar, sıcak havalarda ekstra dikkat ve özen gerektirir, zira yeterli sıvı alımı ve serin ortamlarda bulunma bu riskleri azaltmada hayati önem taşır.”

Güneş çarpmasından korunmak için ne tür önlemler alınabilir?

Güneş çarpmasından korunmak için öncelikle güneşin en yoğun olduğu saatlerde (genellikle 10:00-16:00 arası) doğrudan güneş ışığından kaçınmanın önemli olduğunu dile getiren Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, “Açık renkli, hafif ve bol giysiler giymek, şapka ve güneş gözlüğü kullanmak faydalıdır. Bol miktarda su içmek, düzenli olarak serinlemek ve alkolden kaçınmak gerekir. Fiziksel aktivite sırasında sık sık molalar verilmeli ve gölge alanlarda dinlenilmelidir. Ayrıca, güneş kremleri kullanarak cildi güneşin zararlı etkilerinden korumak da önemlidir.” diye bilgi verdi.

Güneşten kaçınmak yeterli değil!

“Güneş çarpması ve sıcak çarpması benzer mekanizmalara sahiptir, bu yüzden sadece güneşten kaçınmak yeterli değildir; ortam sıcaklığını da kontrol altında tutmak gereklidir.” diyen Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, “Bulunduğunuz ortamın sıcaklığı çok yüksekse, bu ortamı soğutmak için cam ve pencereleri açarak hava akışını sağlamak, vantilatörler ve klima kullanmak gibi önlemler alınmalıdır. Serin yerlerde dinlenmek ve vücut sıcaklığını kontrol altında tutmak hem güneş çarpmasından hem de sıcak çarpmasından korunmada etkili yöntemlerdir.” dedi.

Güneş çarpması durumunda ilk yardım olarak ne yapılmalı?

Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, güneş çarpmasının doğrudan bir tedavisinin olmadığına işaret ederek, şu bilgileri verdi:

“Güneş çarpması yaşandığında sadece hastaneye gidip bir ilaçla iyileşmek mümkün değil. Bu yüzden güneş çarpmasını önlemek ve ilk yardım adımlarını bilmek hayati önem taşıyor. Son günlerde acil servislere güneş çarpması nedeniyle başvuran hasta sayısında belirgin bir artış gözlemliyoruz. Ancak hastalarımız, başvuru esnasında genellikle şikayetlerinin besin zehirlenmesi gibi başka nedenlerden kaynaklandığını düşündüklerini söylüyorlar ve neredeyse hiçbir zaman güneş çarpması yaşadıklarının farkında değiller. Ülke olarak genel sağlık okuryazarlığımız iyi düzeyde olmasına rağmen, güneş çarpması konusunda yeterli bilgiye sahip değiliz. Bu da bu konuda yapılacak ilkyardım becerilerimizi negatif yönde etkiliyor. Bu bağlamda, güneş çarpması durumunda yapılacak ilk yardım adımları hayati önem taşıyor.

Giysileri çıkarılarak vücut soğutulmalı!

Kişi hemen serin ve gölge bir alana alınmalı, giysileri çıkarılarak vücudu soğutulmalıdır. Bu amaçla soğuk su veya ile ıslatılmış havlular kullanılabilir, ayrıca soğuk su banyosu da etkili bir yöntemdir. Buz kullanımı ise dikkatli yapılmalı, bu konuda eğitimli sağlık personeli tarafından uygulanmalıdır. Eğer kişi bilinçli ve sıvı içebilecek durumdaysa, bol miktarda su verilmelidir. Bilinç bulanıklığı olan veya aktif olarak kusan hastalara ağızdan sıvı vermeye çalışılmamalıdır; bu durumda damar yolu ile serum tedavisi gerekebilir. Hafif vakalarda ise ağızdan alınan sıvılar ve soğuk su ile duş gibi yöntemler genellikle yeterlidir.”

Güneş çarpması ciddi ve hayatı tehdit edebilecek bir durum

Güneş çarpmasının ciddi ve hayatı tehdit edebilecek bir durum olduğuna vurgu yapan Doç. Dr. Ali Cankut Tatlıparmak, “Özellikle yaz aylarında, sıcak hava dalgalarının sıklaştığı dönemlerde bu konuda bilinçli olmak hayati önem taşıyor. Güneş çarpmasından korunmak için alınacak basit önlemler, ciddi sağlık sorunlarının önüne geçebiliyor. Özellikle risk gruplarındaki kişilerin korunması için ekstra dikkat gösterilmeli ve gerekli durumlarda tıbbi yardım alınmalıdır. Unutulmamalıdır ki, erken müdahale hayat kurtarır. Güneş çarpması, sıcak çarpması gibi hastalıklar sadece ülkemizde değil, bütün dünyada son 10-20 yılda daha sık görülmeye başlandı.” diye sözlerini tamamladı.