Osmanlı’da cellatlar neden sağır ve dilsizlerden seçiliyordu?

Muhteşem Yüzyıl’ın  yayınlanan son bölümünde Şehzâde Mustafa’nın idam edilmesi, gerçekte neler olduğu sorusunu akıllara getirdi. Diğer yandan da Osmanlı tarihinin sevimsiz görevlileri ‘cellatlar’ın kimler olduğu, bu işi nasıl yaptıkları, nerede yaşadıkları da akıllara gelen diğer bir soru oldu.

SAĞIR VE DİLSİZ OLMAK ZORUNDALARDI

Osmanlı’da 15. yüzyılda kullanılmaya başlanan cellatlar, 16. yüzyılda Bostancı Ocağına bağlı bir ocak kurdular. Genellikle Hırvat dönmeleri veya çingenelerden seçilen cellâtlar, padişahın özel koruması da olurlardı. Cellatların sağır ve dilsiz olması gerekirdi zira mahkûmun son çığlıklarını duyup etkilenmemeleri ya da kurbanın yalvarmasıyla merhamete gelmemeleri bekleniyordu.


DEVLET ADAMLARININ İNFAZINI ‘CELLÂTBAŞI’ GERÇEKLEŞTİRİRDİ

Cellatların lideri olan ‘Cellâtbaşı’, bostancıların lideri ‘Bostancıbaşına’ bağlıydı. Sıradan mahkûmların cezalarını diğer cellatlar gerçekleştirirken devlet adamlarının ve mühim şahsiyetlerin infazını Cellâtbaşı gerçekleştirirdi. Vezir, kazasker gibi üst düzey devlet adamlarının idamlarında Bostancıbaşı da bulunur, idam fermanını okuyarak, mahkûmu teselli eden sözler söylerdi. Sonra da Cellâtbaşı infazı ifa ederdi. Saraydan çıkan infaz emri; eğer idam sarayda olacaksa Bostancıbaşı’na, saray veya İstanbul dışında olacaksa Kapıcıbaşı’na verilirdi.

 CELLAT ÇEŞMESİ VE İBRET TAŞI

İdam edilecek kişi, Topkapı Sarayı’nın 1. kapısı Bâb-ı Hümâyunla 2. kapısı Bâbusselâm arasında bulunan Cellât Çeşmesi’nin önüne getirilir ve çeşmenin önündeki taşın üzerine başı konularak Bostancıbaşı’nın da nezaretinde, Cellâtbaşı’nın güçlü bir kılıç darbesiyle idam edilirdi. İnfaz gerçekleştikten sonra cellatlar, kanlı palalarını, satırlarını, bu çeşmede yıkadıkları için çeşmeye Cellât Çeşmesi denmişti.

Bazen de mahkûm, Balıkhâne Kasrı’nda kementle boğularak öldürülür, cesedi de ayağına taş bağlanılarak denize atılırdı. Başı kesilerek öldürülenlerin kesik başı, çeşmenin önünde ve karşısında bulunan Seng-i İbret ( İbret Taşı ) ismindeki sütunların üzerine ya da Bâb-ı Hümâyûn’un ( Saray’ın en dış kapısı ) nişlerine konulur, üç gün bekletildikten sonra, başsız cesedi gibi kellesi de denize atılırdı.

HER İNFAZIN AYRI KURALI VAR

Yeniçerilerin kellesi, cellat satırıyla vurulurdu. Bu satır hâlen Topkapı Sarayı Silah Hazinesinde sergilenmektedir. Vezirler, sadrazamlar, devlet adamları genellikle boğdurulur, sıradan şahısların kılıçla başları vurulurdu. Kementle boğularak idam edilenlerin, ibret ve inandırıcılık için ölümünden sonra ‘şifre’ denilen gayet keskin ve özel bir usturayla kafaları kesilirdi. Hânedân mensuplarının ise asla kanı akıtılmaz, onlar mutlaka boğularak idam edilirdi. Zira Osmanlı Hânedânı mukaddes sayıldığından kanı akıtılamazdı. Osmanlı şehzâdeleri genelde yay kirişi ile boğulmuştur.

“KELLE KOLTUKTA”

Cellatlar, Müslümanların kesik başlarını infazdan sonra, cesedi sırt üstü yatırarak koltuğunun altına koyarlardı. Bu yüzden devletin üst düzey görevlileri, “kelle koltukta geziyoruz” ifadesini çok kullanırlardı. Müslüman olmayanlar ise yüzükoyun yatırılarak, kesilen başları kıçlarının üzerine konulurdu.

İKİ AYRI MEZAR

İdam edilecek şahıs, İstanbul dışında uzak bir yerdeyse, kesilen başının bozulmaması için bal dolu bir torbaya konulur, sultanın huzuruna öyle getirilir, bir tepsi içinde padişaha gösterilip, ibret taşına konulur, üç gün teşhir edilirdi. Beden ise öldürüldüğü yere gömülürdü. Bu sebeple, başı başka yerde, bedeni başka yerde gömülü iki mezarı olan devlet adamları, sadrazamlar çoktur. Bunlardan en meşhuru, Viyana kuşatmasındaki başarısızlığı sebebiyle başı kesilen ve bir bal torbası içinde pâyitahta gönderilen, sonra da denize atılan Merzifonlu Kara Mustafa Paşadır.

HAYKIRIŞI DUYAN CELLAT…

Osmanlı tarihindeki en meşhur ve en korkunç cellatlardan biri Kara Ali’dir. Sultan İbrahim’in de celladı olan Kara Ali, padişah celladı olarak tarihe geçmiştir. Sadrazam Sofu Mehmet Paşa’nın emriyle Sultan İbrahim’i boğmak üzere, hapsedildiği, mezar gibi hücresine gitmek zorunda kalan Cellat Kara Ali, padişahın haykırışlarına dayanamayarak kaçmıştı. Cellat Kara Ali’den daha gaddar olan Sadrazam Sofu Mehmet Paşa, cellat ve yamaklarını, yaptığı baskıyla Sultan İbrahim’in hücresine sokmuştu. Kara Ali, yamaklarının da yardımıyla Sultan İbrahim’i boğarak infazı gerçekleştirmişti.

İSİMSİZLER

Çok meşhur bir-ikisi hariç, isimleri bilinmeyen cellatların, mezar taşlarına da isimleri yazılmazdı. İnsanlar mezarlarının bile cellat mezarı yanında olmasını istemediğinden, farklı bir mezarlıkları vardı. Cellatlar, o zamanlar İstanbul’un en uç noktalarından biri kabul edilen, Karyağdı Tekkesinin 100 m. ilerisindeki Cellat Mezarlığı’na defnedilirlerdi.