Dikkat çeken analiz: Bursa'nın oto devi TOFAŞ kârdaki azalmayı işçiye ödetti

Evrensel'den Andaç Aydın Arıduru'nun haberine göre; 2024, başta otomotiv ve beyaz eşya sektörlerinde piyasa daralması ve durgunluk haberlerinin sıkça duyulduğu bir yıl oldu. Koç Grubuna ait BEKO (Arçelik) ve Koç Grubunun Stellantis’le birlikte sahibi olduğu TOFAŞ’ta 2024 sonu itibarıyla sözleşmelerin yenilenmeyeceği, Sabancı ve Skoda ortaklığına ait TEMSA’da işten çıkarmalar olacağı dedikoduları yayılmaya başladı. Aralık ayının başında ise TOFAŞ’ta çalışanların yüzde 13’üne tekabül eden oranda; 700 işçi işten çıkarıldı. Öte yandan bu şirketler faaliyet raporlarında, dönemsel zararlarını, maaliyet artışlarını, çalışan sayılarında küçülme hedeflerini anlatıyor. Bunların yanı sıra bu şirketler 2025 yılı içinse büyüme hedeflerinden, yapılan yatırımlardan bahsediyor.

Otomotiv patronları yıl boyunca yüksek faizler ve krediye ulaşımın zorluğu gibi konulardan şikayet ederken, sadece TOFAŞ’ta ocak ila kasım ayları arasında 129 bin 785 taşıt üretildi. Bu sayı Türkiye’de üretilen toplam taşıt sayısının yüzde 10.1’ini ifade ediyor. Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşları listesinde 11. sırada yer alan şirket ocak-kasım arasındaki 9 ayda 5 milyar 27 milyon TL net kâr elde etti. Şirketin vergi öncesi kârı ise 4 milyar 874 milyon TL. Yani TOFAŞ’a, elde ettiği teşvikler ve vergi indirimleri ile 153 milyon TL kaynak sağlandı.

2023 yılının ilk 9 ayında 13.49 milyar TL net kâr açıklayan şirketin net kâr oranı yüzde 62.7 oranında azalmış oldu. Geçtiğimiz yıl tarihinin en kârlı yılını geçirmiş olan TOFAŞ, bu kaybı işçilere ödetti.

STELLANTİS DÜNYANIN EN BÜYÜK DÖRDÜNCÜ TEKELİ

16 Ocak 2021’de TOFAŞ’ın en büyük hissedarı olan Fiat-Chreysler grubu, Fransız PSA grubu ile birleşti. Bu birleşmeyle otomotiv tekeli Stellantis ortaya çıktı. Stellantis; Abarth, Alfa Romeo, Chreysler, Citroen, Dodge, DS Automobiles, Fiat, Jeep, Lancia, Maserati, Opel, Peugeot, Ram ve Vauxhall firmalarının sahibi konumunda. Satış hacmiyle 2023 yılında dünyanın en büyük 4. otomotiv tekeli olan Stellantis, Avrupa ve Amerika’nın pazar payı bakımından en büyük şirketi olma hedefiyle kurulmuştu.

Şirket CEO’su Carlos Tavares, yıllık 5 milyar dolarlık tasarruf planlıyla 2021’de oturduğu koltuktan 2024’ün aralık ayında kalktı. Tavares 2021’de, şirketin tasarruf planlarıyla yeni modellere, teknolojilere ve otomobil markaları arasında parça ortaklaştırılması çalışmalarına ayrılacak bütçeyi oluşturacağını açıklamış, kârlılığı düşük markaların böylece yeniden verimli hale getirileceğini duyurmuştu. Şirket 2022’de 5.2 ve 2023’te 5.6 milyar dolarlık araştırma ve teknoloji yatırımı yaptı.

Tavares’in şirket ile sözleşmesi giderlerden yapılacak tasarrufların boyutu oranında artan bonuslar içeriyordu.

KÂR ARTIRMA YÖNTEMİ: İŞÇİ ÇIKARMA

2022 yılında Fransa’da başkanlık seçimleri sırasında gündeme gelen bonus paketi, aşırı sağ kanadın adayı Marine Le Pen ve karşısındaki Emmauel Macron tarafından “şoke edici” olarak nitelenmişti. Tavares’in “maliyet” azaltmalardaki başarısı karşısındaki bonuslarının 20 milyon dolar civarı olduğu söylenmekteydi.

Şirket 2022 yılında ilk kez duyurduğu hisse geri alımı işlemleri ile hisse senetlerinin değerini yukarıda tutma adımları atmaya başladı. 2022 yılında duyurulan program, hisse senedi değerini korumak için 2023 yılında Stellantis’in kendi öz kaynaklarını kullanarak 1.6 milyar dolar değerinde kendi hissesini satın aldı. 2024 sonuna kadar tamamlanacağı açıklanan yeni geri alım programının değeri ise 3.2 milyar dolar.

Stellantis 2024 yılının başlamasıyla birlikte ABD fabrikalarından sırasıyla 2 bin 400, 400, 1100 işçiyi işten çıkardı. Bu işten çıkarmaların duyurularında Tavares’in 2021 yılından beri planı olan verimlilik ve artan maaliyet söylemleri vardı.

Otomotiv tekeli Stellantis’in üretim ve kârlılık açısından en verimli iştiraklerinden biri olan TOFAŞ da; Tavares’in işçi çıkarma yoluyla kârlılaşma programından 2024’ün aralık ayında payını aldı.

Tavares 2 Aralık 2024’te Stellantis’in tepesindeki koltuğundan istifa etti. Görevi bırakırken şirketten aldığı ayrılma paketinin 39.5 milyon dolar olduğu ifade ediliyor. Bu miktar, bir otomotiv CEO’suna ödenen tarihin en büyük bonusu olurken, şirket 2025 yılı için kârlılığını arttırmayı, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine hız kesmeden devam etmeyi hedeflediğini belirtiyor.