Kırmızı etten, süt ürünlerine, gıda takviyelerinden zeytinyağına kadar her kalem ürün Bakanlığın radarında! Ekim ayı itibarıyla taklit ve tağşişi yapılan ürünler listesi yayınlandı. Gıdada sahtecilik günyüzüne çıktı. Sahte bal, eşek eti, nişasta ve boyalı ürünler dikkat çekti. Vatandaşların son dönemde çok rağbet gösterdiği bir üründe ise ilaç etken maddesine rastlanıldı. Peki vatandaşlar hileli ürünleri tespit ettiği taktirde nereye şikayet etmeli? İşte detaylar...
Tarım ve Orman Bakanlığı son günlerde gıdada taklit ve tağşiş yapılan ürün listelerini duyuruyor, firmaları tek tek ifşalıyor. Firmaların yaptığı hileler ise insan sağlığını hiçe sayıyor. Bakanlık açıkladığı listede kıymadan tavuk taşlığı, zeytinyağında tohum yağı, tereyağında bitkisel yağ, sahte bal, dana etinde eşek eti, kaşarda nişasta, pul biberde ise boya tespit etti.
Önceki sistemde Bakanlığın paylaştığı taklit, tağşişli ürünler listesi gecikmeli olarak geliyor, bürokratik bir süreçten geçiyordu. Yeni sistemde ise süreç elektronik ortamda, anlık olarak duyurulacak.
İnsan sağlığını hiçe sayan, gıdaya hile karıştırılan ürünleri Gıda Mühendisi ve Denetim Uzmanı Nurten Sırma, milliyet.com.tr’ye tek tek açıkladı. Sırma, vatandaşların hileli ürünleri tespit etmeleri halinde bunu şikayet etmeleri gerektiğine değinirken, Whatsapp ihbar hattına dikkati çekti.
Gıda Denetim Uzmanı Nurten Sırma’nın açıklamaları şu şekilde: “Gıdada sahtecilikle ilgili yetki kurum Tarım ve Orman Bakanlığı uzun zamandır mücadele ediyor. 2012 yılından beri 27 defa gıdada ifşa listeleri duyuruldu. Mart 2022’den 1 Ekim 2024’e kadar 2 seneyi aşkın zamandır ifşalar yapılmıyordu. 1 Ekim itibarıyla listeler yayınlanmaya başlandı. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı bir basın açıklaması yaptı. ‘Gıda güvenliği kırmızı çizgimiz 1 Ekim itibarıyla kara liste yayınlayacağız, vatandaşlar anlık olarak bilgilenebilirler’ dedi.
‘BAKANLIK İKİ FARKLI LİSTE YAYINLADI’
1 Ekim’de iki farklı liste yayınlandığını gördük. Geçmiş yıllarda hep tek liste yayınlanıyordu. Listede gıda suçları ikiye ayrıldı. İnsan sağlığı üzerinde sağlığa olumsuz etki yapan, daha riskli olan kusurlar, daha da riskli olan suçlara ayrı bir listede yer verildi. Taklit ve tağşiş listesi ise ayrı yayınlandı.
‘GIDADA KULLANILMAMASI GEREKEN BOYALAR ZEYTİNYAĞINDA ÇIKTI’
En fazla sahtecilik yapılan gıda ürünleri bitkisel yağlar oldu. Zeytinyağı başlığı altında sahtecilik fazlaydı. Zeytinyağı hilesinde bugüne kadar hep daha düşük kalite bir zeytinyağı veya tohum yağının ilavesi ile yapılan sahteciliği görüyorduk, listede de bu var. Bir de ilave olarak gıda boyası ilave edilerek yapılan gıda sahteciliği de yayınlandı. Listede boya ile yapılan sahtecilikler fazla. İki türlü hile yapılmış, gıda sektöründe kullanılmayan boyalarla yapılan hileler ve gıda sektöründe kullanılan boyalarla yapılan hileler.
Tekstil, oyuncak sektöründe kullanılan bir boya hem zeytinyağına hem de baharat ürünlerine katılmış, insan sağlığını ciddi tehlikeye sokan durumlar bunlar.
‘PUL BİBER, TOZ BİBER VE SUMAKTA DA BOYA KARIŞTIRMIŞLAR’
Oyuncak sektöründeki boyalarda ışık oyunu yapılıyor, ürün daha parlak hale getiriyor. Bunu pul biber, toz biber, sumağa katmışlar. Mobilya veya oyuncak sektöründe kullanılan boyanın gıdada işi ne?
‘MAL ALDIĞI TEDARİKÇİDEN ÜRÜN KARIŞMIŞ OLABİLİR’
Bunu çok ünlü bilinen bir baharat markası yapıyor, bunlar ihracat kabiliyeti olan şirketler, gıda işletmeleri. Burada olması bana şunu düşündürttü: Büyük ihracat kabiliyeti olan işletmeler kendilerini bu duruma düşürmek istemez. Mal aldıkları tedarikçiden böyle bir ürün karışmış olabilir. Sayısız tedarikçisi olan bazı markalar var. Demek ki tedarikçilerle yaşadıkları sorunun önüne geçemiyorlar. Biz büyük markaların hileye karıştığını görmeye alışık değiliz.
‘GIDA SEKTÖRÜNDE EHLİYET İSTENMİYOR’
Gıda sektörüne girerken hiçbir işletmeden ehliyet istenmiyor. Uzun yıllar başka sektörde çalışmış, mobilyada çalışmış biri işler kötü gidince ‘gıdaya gireyim, para kazanırım’ diye düşünüyor. Fakat gıda sektörü hakkında herhangi bir tecrübesi yok. Sektöre girenler para kazanmak açısında girmesinler. Türkiye’de 800 bin gıda işletmesi var, bazıları işe yeni girmiş, ‘paramı kazanır çeker giderim’ mantığı ile bakabiliyor.
‘GIDA TAKVİYELERİNDE İLAÇ MADDESİ ÇIKTI’
Listede ilaç etken maddesi çıkan ürünler gördük. Hiçbir gıda takviyesinde ilaç etken maddesinin yeri yoktur. Eğer içinde ilaç etken maddesi varsa burada özel bir mesai harcanmış, kasıt vardır. Hidrolize kolajen denilen takviye edici gıdada ilaç etken maddesi çıktı. Bunun etkisi hızlı olsun diye, ‘benim markamın itibarı yürüsün, işler hızlansın’ diye içerisine ilaç etken maddesi koyuyorlar. Onlar için cazip görünen bu yol halk sağlığını olağanüstü tehdit ediyor. İlaç denilen şeyin kullanım talimatı, güvenlik şartı vardır. Siz bunu habersiz bir şekilde takviyeye koyarsanız, tüketici ürünü fazla aldıysa bunun yan etkileri olabilir. Bitki çayında, kahve türünde bunların çıktığını görüyoruz.
‘AT, EŞEK, DOMUZ, KATIR ETLERİ KÖFTEDE ÇIKTI’
Hazırlanmış et karışımlarında tek tırnaklı hayvan eti bulundu. At, eşek, katır, domuz, bu hayvanlardan birini köfteye, lahmacuna, tas kebabına koymuşlar.
‘SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE NATAMİSİN TEHLİKESİ’
Zeyinyağında boya ilavesi yapmaya başladılar. Listede süt ve süt ürünlerine yapılan hileleri gördük. Natamisin denilen bir madde var. Bakanlık üreticiye belli peynir türlerinde yüzeye kullanabilirsin diyor. Buradaki örneklerde kullanılmaması gereken peynir türlerinde natamisin tespit edildi. Natamisin bir gıda koruyucusudur, küf önleyicidir. Yasaların üzerinde miktarda kullanılması halk sağlığını tehdit eder.
‘İŞLENMİŞ ÜRÜNLER, SUCUK, SALAM, SOSİSTE TAVUK KEMİKLERİ, KIKIRDAK KULLANILMIŞ’
Nişastanın peynirde yeri yok. Kıvam artırmak için ağırlığı fazla olsun diye böyle bir hile yapılmış. Isıl işlem görmüş et ürünleri var. Isıl işlem görmüş sucuk, salam, sosis ürünlerine mekanik yollarla ayrılmış tavuk eti kullanılmış. Tavuk karışımı da şudur: Tavuk kemiklerinin etrafındaki et parçaları, kıkırdak, bağ dokusu, deri ilavesi ile hamur elde ediliyor harcın içine katılıyor. Burada işletme maliyetini düşürmeye çalışıyor.
HİLE YAPAN FİRMALARA NE KADAR PARA CEZASI KESİLİYOR?
Tarım Bakanlığı, 2020 yılında düzenleme yaptı. Gıdada taklit ve tağşiş yapanlara ilave para cezaları artırıldı. 2020 yılından bu yana en düşük idari para cezası 146 bin TL, en yüksek idari para cezası 10 milyon TL’ye varıyor. Para cezaları firmaların gayrisafi gelirine göre veriliyor.
‘HAPİS CEZALARI GETİRİLDİ’
Adli cezalar yani hapis cezaları geldi. Gıdada taklit ve tağşiş yapanlar, kamu sağlığına karşı işlenen suçlar kapsamında değerlendiriliyor. Cumhuriyet savcılığında suç duyurusunda bulunulduktan sonra adli cezalar veriliyor. 3 yıl içinde aynı suçu tekrarlarlarsa ticari faaliyetten men ediliyor.
HİLELİ ÜRÜN TESPİT EDEN TÜKETİCİ NE YAPMALI?
Tüketiciler şunu yapsın: https://guvenilirgida.tarimorman.gov.tr/’yi takip etsinler. Bakanlık vatandaşların firmaları görmesini istiyor. Tüketici olarak gıda okur yazarı olmanız isteniyor. Alışveriş yaparken hem etiket bilgilerine hem ambalajlı ürün almaya özen göster diyor. Her ambalajlı ürün yüzde 100 güvenli değildir. Üzerindeki etiket bilgilerine vatandaşların dikkat etmesi gerekiyor. İşletmenin işleme kayıt numarası var mı? Denetime tabii bir işletme mi? Bunu takip etsinler.
‘FOTOĞRAFLARI WHATSAPP İHBAR HATTINA GÖNDERİN’
Ürün aldığınız zaman tadında kokusunda, lezzetinde farklılık görüyorsanız ALO 170 gıda ihbar hattını arayın. Fotoğraflarını 0501 174 0174 numaralı Whatsapp ihbar hattına atabilirler.
Bakanlık bununla ilgili yeni çalışmalar devam ettireceğini söyledi. Son 1 yıldır etiket bilgilerinde ciddi düzenlemeler yaptılar. Bal aromalı sos, tost peyniri üzerinde düzenlemeler yapıldı. Aromalı ürünler, aromalı sütler üzerinde yapılan düzenlemelerle kademe kademe etiket bilgileri ile tüketicinin yanıltılması önlenmeye çalışılıyor.
E-TİCARET SİTELERİNDEKİ BU ÜRÜNLERE DİKKAT!
Vakıf, birlik, kooperatif adlarıyla satılan gıdalar tüketiciye güven veriyor. Bu yolla da sahtecilik yapan bazen sözde kurumlar oluyor. Gerçekte vakıf, kooperatif olmayanların da bu listede adları var. Zeytinyağında ‘vakıf-birlik’ diye ürün satmışlar. E-Ticaret platformlarında vakıf, kooperatif birlik adıyla satılan gıdalardan gelen ürünlerde vatandaşlar ‘üzerinde etiket bilgisi var mı fatura ile eşleşiyor mu?’ buna dikkat etsinler.”