Leva 8 TL, Lari 5 TL iken Türkiye’ye akın etmişlerdi. Bir dönem kıyafetten, yeme-içmeye tüm ihtiyaçlarını Türkiye’den alan sınır turistleri şimdi paraları daha değerli olmasına rağmen fiyatları fahiş bir şekilde artıran fırsatçılar nedeni ile ayağını kesti. Bölge esnafı bu durum karşısında isyan ederken, “Bazı fırsatçılar bu duruma getirdi. ‘Nasıl olsa Bulgar ve Gürcü alıyor’ diyerek 1’e aldığı ürünü 5’e satıp fırsatçılık yaptı” diyor.
Bundan tam 2 yıl önce Türkiye’nin sınır komşuları ile ticareti oldukça iyi seviyedeydi. Bulgarlar Edirne’yi Gürcüler Artvin’i, İranlılar ise Van’ı âdeta ihya etmişti. Sınırdan gelen turistler hem tatilini yapıp hem de tüm ihtiyaçlarını bu illerden karşılıyordu. Sınır turistleri, tekstilden beyaz eşyaya, elektronik üründen otomobil parçasına, yeme-içmeden ilaca kadar birçok ürünü alıp ülkelerine geri dönüyordu.
Türkiye Gazetesi’nin haberine göre, Ticaret iyi olunca ‘Nasıl olsa Bulgar veya Gürcü alıyor’ diyerek esnaf fiyatları 3-5 katına çıkardı. Yerel halk fahiş fiyatların altında ezildi. Bu illerdeki enflasyon Türkiye ortalamasının üstüne çıktı. O dönemde 1 Bulgar Levası 8 TL, 1 Gürcü Larisi ise 5 TL’ye denk geliyordu. Bugün ise 1 Bulgar Levası 19 TL, 1 Gürcü Larisi ise 13 TL olmasına rağmen turist ayağını kesti.
SINIR TURİSTİ ALIŞVERİŞ YAPMIYOR
Bu illerde sınır turistlerine alışveriş neredeyse yok denecek kadar azaldı. Fırsatçılık turisti kaçırdı. Bugünlerde ise bölge esnafı iş yapamadığından şikayet ediyor. Semt pazarlarında da aynı durum yaşanıyor. Bulgarın en fazla ziyaret ettiği ulus semt pazarında pek iş yok. Eski hareketliliğin olmadığı çarşılarda, esnaf yüksek iş yeri kiralarından yakınıyor. Konuyla ilgili görüşünü aldığımız ve Edirne’de gıda üzerine esnaflık yapan Hasan Ali Yavuz bazı esnaf kesiminin durumu bu hâle getirdiğini söylüyor.
FIRSATÇILIK KARTOPU GİBİ BÜYÜDÜ
Yavuz konuya ilişkin yaptığı değerlendirmesinde, “2022 yılı başı itibariyle Bulgar parası Türk lirası karşında ciddi değer kazandı. Daha doğrusu bizim paramız değersizleşti. Her gün binlerce kişi Edirne’ye gelip hem tatil yaptı hem de alışveriş... Otellerde yer bulunamaz hâle gelmişti. Her çeşit ürünü alıyorlardı. Sadece kendi ihtiyaçları değil, bizden alıp kendi ülkelerinde ticaret yapanlar bile vardı. ‘Nasıl olsa Bulgar alıyor’ diyerek çoğu esnaf fiyatları artırdı. En basitinden temel gıda fiyatları bile İstanbul’u geçti. Esnaf kazanınca iş yeri sahipleri kira fiyatlarını artırdı. Otel fiyatları yükseldi. Temel gıda fiyatları çıktı. Bu karpotu gibi büyüdü. 2023’te turist kısmen azalmıştı ama 2024’te iyice azaldı. Şuan en kötü dönemi yaşıyoruz. Amakış döneminden umutluyuz” diye konuştu.
ARTIK GÜRCÜLER DE GELMİYOR
Artvin’de esnaflık yapan Mustafa Berberoğlu da eski işlerin olmadığını söyledi. “Geçen yıl çarşıda Gürcülerden geçilmezdi” diyen Berberoğlu, şöyle konuştu:
“Şimdi ise çok az geliyorlar. Ticaretin arttığı dönemde çoğu esnaf fiyatları turistlere göre ayarladı. Çarşıda yeme-içme fiyatları bile artmıştı. Yerel halk dışarıdan alışveriş yapamıyordu. Nereye gitseniz turist tarifesi vardı. Fiyatlar artınca Gürcü alışverişi bıraktı. Çünkü kendi ülkeleri daha ucuz. Onların parası bizimkinin 13 katı değerli olmasına rağmen gelmiyorlar. Burada yaşayan halkın, emeklinin hâlini siz düşünün. Van’da da aynı durumun yaşandığını söyleyen Berberoğlu “Van’a İranlılar gezmeye ve eğlenmeye geliyorlar. Ancak alışveriş o tarafta da bitti.”