EYT merakla beklenirken, 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlar emeklilik hesabı yapıyor. Peki eksik prim günü olanlar ne yapacak? Eksik primi olup da bunu askerlik ve doğum borçlanması ile tamamlayamayanlar için bir çözüm var. İşte EYT'de tüm merak edilenler...
Emeklilikte yaşa takılan (EYT) 1.5 milyon kişi yeni yılda emekliliğe hak kazanacak. EYT düzenlemesi büyük heyecan yaratırken 8 Eylül 1999 tarihinde önce işe başlayan herkes emeklilik hesabı yapıyor.
Eksik primi olup da bunu askerlik, doğum borçlanması ile tamamlayamayanlar için isteğe bağlı sigorta seçeneği de bulunuyor. Asgari ücret arttığında borçlanma maliyetleri de artacak. Yasa çıkar çıkmaz prim koşulu netleştiğinde e-devletten başvurarak borçlanma yapılabilecek. İş kazası, tedavisi zor hastalıklar, meslek hastalığı nedeniyle çalışma gücünün yüzde 60'ını kaybedenler emekli olup aylık almaya hak kazanabilecek.
Çalışan işçiler "meslek hastalığı", memurlar da "vazife malulü" kapsamında bulunuyor. İşini yapmaya engel sağlık sorunu olanlar vergi indirimi talebinde bulunarak erken emekli olabilir.
EYT ve kolay emeklilik konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle:
EYT'den yararlanabilmem için 60 prim günüm eksik ne yapabilirim?
Erkeklerde askerlik borçlanması, kadınlar doğum borçlanmasına karşın eksik prim varsa isteğe bağlı sigorta seçeneği bulunuyor. İsteğe bağlı sigortayla eksik primleri doldurarak da emekli olunabilir. E-devlete girerek yaptırabilirsiniz. Primini tamamlayanlar emekli olabilecek. Bağ-Kur'lular için primlerini ihya etme imkânı da bulunuyor. Yasa çıkar çıkmaz prim şartı netleştiğinde borçlanmanızı yapın. Asgari ücret arttığında borçlanma maliyetleri de artacak. Düşük miktardan borçlanma imkânı elde edilecek.
EYT yasası çıkar çıkmaz emekli olmak zorunda mıyım?
Öyle bir zorunluluk bulunmuyor. İsteyen dilekçesini vererek emekli olabilir. Özel sektörde çalışanlar emekli olduktan sonra işverenle karşılıklı anlaşmaya dayalı olarak çalışmaya devam edebilir. Emekli olduktan sonra kamuda çalışma halinde ise aylık kesilir.
Hem SSK hem Bağ-Kur'lu çalışanların emekliliği nasıl hesaplanacak?
Sigortalı çalışmaya 2008 öncesi başlayıp, birden fazla statüde çalışanların hizmet birleştirmesi suretiyle emekliliğinde son 7 yıl (prim günü) içinde en fazla çalışılan statünün koşulları aranıyor. Sürelerin eşit olması durumunda son çalışılan statü dikkate alınır. 2008 sonrası çalışmaya başlayanlarda ise son 7 yılda değil, tüm çalışma yaşamı boyunca en fazla çalıştığı statüye bakılıyor. Sosyal güvenlik mevzuatına göre bir yıl 360 gün, 7 yıl ise 2520 gündür. Buna göre, son 2520 prim gününde en fazla hangi statüde prim günü bildirilmiş ise o statüden emekli olunur.
Sağlık sorunlarım nedeniyle emeklilik için ne yapmam gerekiyor?
Çalışma, kazanma gücünün tamamı ya da bir kısmını kaybetme durumunda sürekli gelir kaybına neden olan fizyolojik risk olarak ifade edilen malullük halinde erken emekli olunabilir. Geçici malul aylığının kalıcı olması için bir hastalık nedeniyle çalışma gücünde en az yüzde 60 oranında kayıp olduğuna dair sağlık raporu gerekiyor. Rapor için sosyal güvenlik merkezine başvurarak yetkili hastanelere sevk istenir. Ağır hastalıklarda malul aylığı bağlanması için en az 10 yıl sigortalı ve 1800 gün prim ödeme koşulu bulunuyor. Prim gün sayısı borçlanarak tamamlanabilir.
Emeklilik için vergi indiriminden kimler yararlanır?
Sağlık sorunları nedeniyle işe gitmekte zorlananlara emeklilik işlemlerinde bazı ayrıcalıklar tanınıyor. Gelir vergisi matrahından yapılan indirim bunlardan biri. Şeker hastası ya da astım hastası olanlar da sağlık kurulundan alınan yeterlilik raporu ile vergi indirimine başvurabiliyor. Alınacak vergi indirimi ile SGK'ya yapılan başvuru sonucunda da erken emekli olunabilir.
EYT kapsamında mıyım, hemen emekli olabilecek miyim?
8 Eylül 1999 tarihinden önce uzun sigorta kollarında çalışmış olmanız şart. Bu tarih de dâhil olmak üzere priminiz yatırılmış olacak, fiili çalışma olacak. SSK'lılar için en az 5.000 prim gününüz olacak, erkeklerin 25 yılı tamamlaması gerekiyor, kadınlar 20 yılını tamamladı. Kadınlar zaten 20 yılını tamamladı. E-devlete girerek koşullarınıza bakın ve bu üç şarta sahipseniz yasadan yararlanacaksınız. Bağ- Kur'lu olanlarda kadınlarda 7.200, erkeklerde 9 bin prim gününe ihtiyaç bulunuyor. Ancak bu durum da yasada netleşecek.
Süreç herkes için aynı mı, engelli emeklilik koşulları ne?
Maluliyet tespitinde sigorta ayırımı bulunmuyor. Türk Silahlı Kuvvetleri, İçişleri Bakanlığı, özel güvenlik hizmetleri ve normal sigortalıların maluliyet tespitinde her bir kurumun sağlık yönetmelikleri dikkate alınıyor. Malulen emekli olamayan engelli hakkıyla da emekliliğe hak kazanabiliyor. Malulen emekli olmak için gerekli sigortalılık süresi, prim koşulunu yerine getiremeyen engellilik tespiti yaptırarak emekli olabilir.
Kanser tanısı konulan bir kişi kalıcı malul aylığı alır mı?
Tüm kanser hastalarında tanı konulduktan sonra bir yıl içinde başvurulması şartıyla 18 ay maluliyet aylığı bağlanıyor. Bazı hastalarda da tanı konulduğunda 12-24 ay aylık bağlanabiliyor. Kan kanseri tedavisinde bu süre 24 ayken, kemik iliği nakli yaptıranlar da 12 ay uygulanıyor. Bu süreler, tedavisi tamamlanamayanlar için, rapor almak suretiyle uzatılabiliyor.