İşe iade talepli arabuluculuk sonrası işçi ve işverenin dikkat etmesi gereken püf noktalar nelerdir?

Çalışma hayatımızda iş güvencesi işe iade davası ile mümkün olabilmektedir. Daha önceki yazılarımızda hangi konularda arabulucuya başvurmadan dava açılamayacağını anlatmış ve işe iade davası açılabilmesi için gerekli olan şartları belirtmiştik. O yüzden bu hafta işe iade konusunda tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde neler yapılması gerektiğini, hangi süre içerisinde ve ne şekilde SGK'ya başvuru yapılması gerektiğini, aksi halde ne kadar idari para cezası uygulanabileceği konularını açıklamaya çalışacağım.

Öncelikle belirtmek isterim ki işe iade haklarından faydalanabilmesi için işçinin arabulucu tarafından gönderilen kararın kendisine tebliğini takip eden günden itibaren 10 iş günü içinde işverene yazılı olarak başvurmak zorundadır. İşveren de bu başvuru üzerine işçiyi işe başlatmak için bir ay içerisinde usulüne uygun bir şekilde yazılı olarak davet etmelidir. İşçi 10 günlük süreyi kaçırırsa artık işe iade hakkı sona erer. Bu aşamadan sonra işçinin herhangi bir ücret veya tazminat isteme hakkı da kalmaz. Arabuluculuk sonucunda her ne kadar işe başlama konusunda uzlaşma çıksa bile işverenin belirlenen tazminatı ödeyip işçiyi yine de işe başlatmama hakkı bulunmaktadır. Karara uyup işe başlatma veya uymayıp başlatmama durumlarına göre gerekli açıklamayı yapmakta fayda var.

1-İşçinin işe başlatılmaması halinde;
Arabulucu tarafından işçinin işe iade edilmesine karar verilmesi sonrasında işçinin 10 iş günü içinde işverene işe başlamak üzere başvurmasına rağmen, işverenin işçiyi işe başlatmayarak tazminat ödeme yolunu seçmesi halinde, kararda belirtilen en az dört, en çok sekiz aylık ücreti tutarındaki işe başlatmama tazminatı ödenir ve bu tazminat tutarı SGK primine tabi değildir. Ancak, arabuluculuk sürecinin tamamlandığı süreye kadar olmak üzere işçiye çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğan ücret ve diğer hakların sigorta primine dahil edilmesi ve arabulucu karar tarihini izleyen ayın 23'üne kadar SGK' ya bildirilmesi gerekmektedir.

2-İşçinin işe başlatılması halinde;
İşçinin iş akdinin feshinden itibaren en geç bir ay içerisinde arabulucuya başvuru yapması, başvurudan itibaren en geç bir ay içerisinde ise karar alınması gerekmektedir. Arabuluculuk görüşmelerinin işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren 4 ay geçmeden sonuçlanmış olması muhtemeledir. Bu yüzden işçi için yeniden işe giriş işlemi yapılmasına gerek olmayacaktır. Çünkü en son işten ayrılış bildirgesinin iptal edilmeli ve geriye dönük olarak boşta geçen süre için SGK' ya aylık prim hizmet belgesi verilmelidir. Arabuluculuk sürecinin tamamlandığı süreye kadar olmak üzere işçiye çalıştırılmadığı süre için en çok dört aya kadar doğan ücret ve diğer hakları ödenmeli ve tutarlar için sigorta primi hesaplanarak arabulucu karar tarihini izleyen ayın 23'üne kadar SGK' ya bildirilmesi gerekmektedir. Örnek verecek olursak 28.02.2019 tarihinde işten çıkarılan bir işçi en geç 31.03.2019 tarihine kadar arabulucuya başvuru yapmalıdır. Arabuluculuk bürosu 10.04.2019'da görevlendirme yapmışsa taraflarla görüşmeler en geç 10.05.2019 tarihinde sona erecek ve karar taraflara tebliğ edilecektir. Arabuluculuk görüşmeleri uzlaşmayla sonuçlanmışsa tebligatların aynı ay içerisinde yapıldığını varsaydığımızda bu işçi için öncelikle 28.02.2019 tarihli işten ayrılış için iptal işlemi, 2019 mart, nisan ve mayıs aylarına ait aylık prim hizmet bildirgelerinin ise en geç 23.06.2019 tarihine kadar SGK'ya e-bildirge sistemi üzerinden yapılması ve muh- teviyatı prim tutarlarının da aynı süre içinde ödenmesi halinde idari para cezası ve gecikme zammı uygulanmayacaktır. Aksi halde arabuluculuk kararları mahkeme kararı niteliğinde olduğundan her bir ay için brüt iki asgari ücret tutarında yani 2019 yılında geçerli her bir ay için 5.116,80 TL idari para cezası ile karşı karşıya kalınabilir.

OKUYUCU SORULARI

SORU: Özel bir maden işletmesinde yer altında çalışmaktayım. Henüz çalışmaya 5 ay oldu ancak işverenim hiçbir sebep göstermeksizin işten çıkışımı verdi. İşe iade davası açabilir miyim? (Hulusi YOLCU)

CEVAP: Yer altında çalışanların işe iade davası açabilmesi için gerekli olan 6 aylık kıdem zorunluluğu 2014 yılı eylül ayında yapılan yasa değişikliği ile kaldırılmıştır. O yüzden işyerinde 30 veya daha fazla çalışan varsa işe iade sürecini başlatabilirsiniz. Öncelikle arabulucuya başvurmanız gerekmektedir.

SORU: Başka bir iş teklifi nedeniyle eski işyerimden kendi isteğimle ayrıldım. İşverenim istifa edeceğimi önceden bildirmediğim için ihbar tazminatı istiyor. Böyle bir şey mümkün mü ilk kez görüyorum. (Ceyda CEREN)

CEVAP: İş kanununda düzenlenen ihbar süreleri hem işverenin hem de işçilerin uyması gereken bir kuraldır. Bu yüzden gerekli ihbar süresine uymadan istifa edip ayrılmışsanız işvereninizin böyle bir hakkı bulunmaktadır. Dahası işten ayrılmanıza yeni gelen teklif neden olmuşsa sizinle birlikte yeni işvereninizin de sorumluluğu bulunmaktadır. Arabulucuda anlaşmanızda fayda var.

EMEKLİLİK HESAPLAMA

SORU: 3- 2000-2005 arası beş yıl SSK'lı olarak çalıştım. Daha sonra kendi işyerimi açtım ve halen çalışıyorum. 2013-2018 arası Bağ-kur primlerimi ödemediğim için hizmetlerim silinmiş. 1765 gün SSK' dan 3230 gün Bağ-kurdan primim var. 1961 Mayıs doğumluyum. Ne zaman emekli olabilirim? (Saliha PARLAK)

CEVAP: 3- 60 yaş 5400 gün şartlarına tabi olarak emekli olabilirsiniz. Silinen günlerinizi canlandırmanıza gerek yok. 445 gün prim eksiğiniz var ama prim yatırmaya devam ederseniz 2021 yılı ocak ayında prim gününüz 2021 yılı mayıs ayında da yaşınız dolmaktadır. 2021 yılı mayıs ayına kadar primleriniz düzenli ödeyip 2021 yılı doğum gününüzde emeklilik müracaatı yapabilirsiniz.