Hava Durumu

Gazetecilerin yıpranma ve erken emeklilik hakları ne şekilde düzenlenmiştir?

Yazının Giriş Tarihi: 09.12.2019 08:33
Yazının Güncellenme Tarihi: 09.12.2019 08:33

Sosyal güvenlik sistemimizde bazı meslekler için çalışma koşullarındaki yıpranma nedeniyle normal koşullara ilave olarak bazı haklar verilmiştir. İlave olarak tanınan haklar ise bazı durumlarda ilk işe girişin öne çekilmesi, çalışılan her 360 güne belli bir gün sayısı ilave edilmesi, ilave edilen günlerin toplam gün sayısına dahil edilmesi ve emeklilik yaşının öne çekilmesi şeklinde sayılabilir. Kamuoyunda yıpranma olarak bilinen bu düzenlemenin teknik ifadesi fiili hizmet süresi zammıdır. Fiili hizmet süresi zammından faydalanma hakkı verilen mesleklerden biri de gazetecilerdir. Gazeteciler fiili hizmet süresi zammından ilk kez 1977 yılı ağustos ayında yapılan yasal değişiklik ile faydalanmaya başlamışlardır. O dönem yürürlükte olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'na eklenen Ek-5. maddeyle 01.10.2008 tarihine kadar bu haklarından faydalanabilmişlerdir. 01.10.2008'den itibaren 5510 sayılı yasa ile bu hakları son bulmuş ise de 2013 yılı ocak ayında yeniden aynı kanunun 40. maddesine eklenerek yıpranma haklarından faydalanmaya başlamışlardır. 01.10.2008 ile 01.02.2013 arasındaki dönem içinse bu haktan faydalanabilmeleri için bu sürelerin primlerini yatırma imkânı tanınmıştır. Bu ara dönem için primler bizzat gazetecinin başvurusu üzerine kendisi tarafından ödenmektedir.
Yıpranma hakkından basın ve gazetecilik mesleğinde Basın Kartı Yönetmeliği'ne göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar faydalanabilmektedir. Ayrıca bu kart sahiplerinin de çalıştığı işyeri iş kolu kodunun basın yayın sektörüne uygun olması gerekmektedir. Basın kartı sahibi olmadan gazetecilik yapanlar ile gazete ve basın işletmesinde 4857 sayılı İş Kanununa göre çalışanlar bu haktan faydalanamazlar. Bu işletmelerde basın kartı olmayan idareciler, teknik elemanlar, destek personeli ve diğer görevlerde çalışan personeller yıpranma uygulamasına tabi değillerdir.
Basın kartına sahip olsa dahi gazetecilik yapmayan veya basın yayınla ilgili bir işletmede çalışmayanlar da yıpranmadan faydalanamazlar. Günlük çalışma süresinin bir bölümünde yıpranma kapsamındaki işlerde çalışan sigortalılar çalıştıkları
sürelerle orantılı olarak yararlandırılacaklardır. Yani yarım gün gazetecik yapan bir kişi diğer yarım gün aynı işletmede olsa bile başka bir işte çalışıyorsa sadece gazetecilik süreleri için yıpranma hakkından faydalanabilir. Yıllık ücretli izin, sağlık izni, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile eğitim, kurs, iş öncesi ve sonrası hazırlık sürelerinde fiilen çalışma olmadığı için bu süreler dikkate alınmayacaktır. Bu yüzden SGK'ya aylık prim hizmet belgeleri verilirken 30 günlük süreden fiilen gazeteci olarak çalışılmayan süreler düşülür kalan süreler için belge türü (32) den bildirim yapılır. Ay içerisinde çalışılmadan ücret
hak edilen diğer günler için de belge türü (01)'den işlem yapılır. (32) belge türünden bir ayda en fazla 26 gün bildirilebilir. 4 gün hafta sonu tatili kabul edilir. Gazetecilerin SGK hizmet dökümlerinde o yüzden aynı aya ait birden fazla işlem gözükür. Gazetecilerin günlük çalışma süreleri 8 saat olduğu için belge türü (32)'den yapılacak bildirimler hesaplanabilir. Gazetecilik faaliyetini içeren aylık toplam çalışma saatinin 8'e bölünmesi suretiyle çıkan gün kadar işlem yapılmalıdır. Örneğin aylık 162 saat çalışması varsa 162/8: 20,25'ten 21 gün olarak bildirim yapılır. Geri kalan 9 gün için de belge türü (01) olarak bildirim yapılır.
Yıpranmadan yararlanabilmek için SSK dediğimiz 4/a sigortalılık statüsünden emeklilik şartlarının hak edilmiş olması gerekmektedir. Emeklilik müracaatından önceki son yedi yıl içinde Bağ-kur veya Emekli Sandığı hizmetleri daha çok olursa bu kez statü değişeceğinden geçmişteki yıpranma hakları kaybedilir. Yıpranma ile ilgili 01.10.2008 önemli bir tarihtir. Bu
tarihten öncesi ile bu tarihten sonrasına kanunen uygulama farklıkları bulunmaktadır. 01.10.2008 öncesi için herhangi bir süre şartı aranmaksızın yıpranmadan faydalanılmaktayken 2008 sonrası için yaş haddinden indirim yapılabilmesi için en az 3600 gün gazeteci olarak bildirimlerinin yapılması gerekir.
5510 sayılı yasanın yürürlük tarihi olan 01.10.2008 öncesinde de sonrasında da gazetecilerin yıpranma uygulaması her 360 gün için 90 gün ilave şeklindedir. 2008 öncesindeki çalışmalarının ¼'ü kadar çalışma gün sayılarına ilave edilmekte ve en fazla 5 yıla kadar emeklilik yaşlarından indirilebilmektedir. Yani 2003-2008 arası 1800 gün gazetecilik yapmış birisi 450 gün prim gün sayısına eklenecek daha sonra bu süre yani 1 yıl 3 ay emeklilik yaşından düşülecektir. Gazeteciler için 08.09.1999 ile 23.05.2002 arasındaki çalışmaları çok önemlidir. Çünkü bu süre arasındaki çalışmalarının ¼'ü kadar süre ilk işe başlangıç tarihini geriye çekmektedir. Aynı zamanda yaş haddinden de düşülmektedir.
Örneğin bu belirtilen tarihler arasında 2 yıl çalışması olan biri için 180 gün kadar ilk işe girişi geriye çekilerek emeklik şartları hesaplanacak ve tespit edilen yaş haddinden 6 ay daha düşülecektir. 2008 sonrasında ise ilave edilen her 90 günün yarısı yaş haddinden düşülebilmektedir. 2008'den sonra yıpranma nedeniyle ilave edilecek gün sayısı en fazla 1800 gündür. Bu sürenin de ancak yarısı olan 900 gün yani 2,5 yıl yaş haddinden indirilebilir.

OKUYUCU SORULARI

Soru: İşyerim tarafıma ihbar süresi başlattı. Bu süre içinde iş arama iznim kaç saat? Hepsini toplu olarak kullanabilir miyim? (Senem KILIÇKAYA)
Cevap: İhbar süresi boyunca günlük 2 saat iş arama izniniz var. Yazılı olarak talep ederseniz ihbar sürenizin son günlerine gelecek şekilde toplu olarak bu izni kullanabilirsiniz.

Soru: Malulen emekli olmuştum. Kontrol muayenesi sonrası maluliyetim sona erdi. Eski işverenim beni işe almak zorunda mı? (Hıdır KARSLI)
Cevap: İş kanununa göre işveren sizi eski işinize veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk vakitte, başka istekli olsa dahi öncelikle sizi almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren bu yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.

EMEKLİLİK HESAPLAMA

Soru: İlk sigorta başlangıcım 01.05.1997'dir. 06.08.1969 doğumluyum. 2008 sonrasında 2880 günüm bulunmaktadır. Toplamda da 5600 günüm var ama artık çalışamıyorum. 2000 doğumlu doğuştan başka birinin bakımına muhtaç derecede engelli çocuğum var. Ne zaman emekli olabilirim? (Kamuran AKYÜZ)
Cevap: Normal şartlarda 20 yıl 53 yaş 5900 günle emekli olabilirsiniz. Engelli çocuğunuz için SGK Ankara Bölge Sağlık Kurulundan raporunuz onaylandıysa bu defa 2008 sonrası için günlerinize 720 gün eklenir. Böylece gün şartınız tamamlanır. Bu süre yaşınızdan indirildiğinde de 2 yıl önce emeklilik hakkınız doğar. 51 yaşında yani 06.08.2020 tarihinde emekli olabilirsiniz.

Yorum Ekle
Gönderilen yorumların küfür, hakaret ve suç unsuru içermemesi gerektiğini okurlarımıza önemle hatırlatırız!
Yorumlar
Yükleniyor..

YAZARIN DİĞER YAZILARI

    En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.